Almissa

2018.

Začepi, molim te

Oksfor­d­ski rječ­nik kao Među­na­rod­nu riječ godi­ne za 2016. pro­gla­sio je slo­že­ni­cu “post-truth”. Riječ bi se mogla pre­ves­ti kao “nakon-isti­ne”, a ono “post”, ili “nakon”, ne ozna­ča­va vri­je­me koje dola­zi nakon neče­ga, nego pres­ta­nak važe­nja nekog kon­cep­ta, u ovom slu­ča­ju “isti­ne”. Aus­tral­ski Macqu­arie rječ­nik kao riječ godi­ne pro­gla­sio je “fake­news” – “lažna vijest”, naj­vi­še zahva­lju­ju­ći popla­vi laž­nih vijes­ti u Ame­ri­ci tije­kom pred­sjed­nič­kih izbo­ra. U isto vri­je­me u optje­caj je ušla i fraza “alter­na­ti­ve truth” – “zamjen­ska isti­na”, naj­vi­še kori­šte­na od Donal­da Trum­pa i nje­go­vih surad­ni­ka. Svi ti izra­zi suge­ri­ra­ju dola­zak “post-činje­nič­nog” vre­me­na u koje­mu isti­na i fakti uzmi­ču pred emo­ci­ja­ma, uvje­re­nji­ma i reto­rič­kim kre­aci­ja­ma u svrhu ostva­re­nja raz­nih pro­bi­ta­ka. Kao da se ozna­či­telj i ozna­če­no ras­ta­ju, a da li jed­nom zauvi­jek, to ćemo vidje­ti. I kao da reto­ri­ka ne treba više stvar­nost kao svoju pot­vr­du, čak ne niti kao svoje ispu­nje­nje, nego kao odraz koji samo pod­sje­ća da je nekad davno pos­to­ja­la isti­na ire­al­nost koje su bile neza­vis­ne, ute­me­lju­ju­će i pro­vjer­lji­ve refe­rent­ne točke. Jer vri­je­me “alter­na­tiv­ne isti­ne” nije više vri­je­me u koji­ma se može­mo oslo­ni­ti na raz­li­ku izme­đu isti­ne i laži. Filo­zof­sku naj­a­vu onoga što je sada gru­nu­lo imamo u radu fran­cu­skog filo­zo­fa Jeana Baudril­lar­da s nje­go­vim teza­ma o hiper­stvar­nos­ti, simu­la­kru­mu i simu­la­ci­ji, a sim­pli­fi­ci­ra­no se radi o tezi da je medij­ska stvar­nost zami­je­ni­la onu “pravu”. Tako­đer, novi medi­ji i teh­no­lo­gi­je omo­gu­ći­li su goto­vo sva­ko­me na zem­lji da može iska­za­ti svoju isti­nu, a što je možda rezul­ti­ra­lo time da se više niko­ga, pa ni sebe, ne može čuti usli­jed nas­ta­le buke. Na istu činje­ni­cu nado­ve­zu­ju se i poda­ci o sve većoj kon­tro­li i mani­pu­la­ci­ji kojoj smo pod­vrg­nu­ti jer vla­da­ri i moć­ni­ci nika­da nisu bili zain­te­re­si­ra­ni da se ona istin­ska alter­na­ti­va čuje i zaži­vi u jav­nom pros­to­ru. Pa se može reći da se danas kre­će­mo izme­đu dva pola: zaglu­šu­ju­će gala­me koju pro­izvo­di­mo svi izvi­ku­ju­ći svoju isti­nu i tiši­ne cen­zu­re koju pro­izvo­de moćni u brizi da se dobar glas ne čuje. Reto­ri­ka i stvar­nost, brb­lja­nje i cen­zu­ra, isti­na i laž – i jezik kao mjes­to u koje­mu se i kojim se reče­ne raz­li­ke i istos­ti ostva­ru­ju. Jezik kao mjes­to susre­ta čovje­ka i čovje­ka, čovje­ka i druš­tva, čovje­ka i pri­ro­de… Zato je možda dobro vri­je­me da se slje­de­ća Almi­ssa u Omišu dogo­di pod nas­lo­vom “Zače­pi, molim te!”.

Sini­ša Labro­vić, kustos

Okolnosti

Omiš karak­te­ri­zi­ra­ju tri pri­rod­na ele­men­ta: pla­ni­na, rije­ka i more. Samo po sebi, to i nije toli­ko neo­bič­no, no inten­zi­tet kojim dotič­ni ele­men­ti domi­ni­ra­ju Omi­šem sva­ka­ko ga čine jedins­tve­nim – izme­đu uis­ti­nu pri­je­te­ćih oko­mi­tih sti­je­na i mor­ske obale ima jedva dvjes­to meta­ra. Te dvije para­le­le pod pra­vim kutem sije­če Ceti­na, dos­lov­no usred grada izla­ze­ći iz sti­je­na, i to začu­đu­ju­će zna­čaj­nog volu­me­na, te smjes­ta usred grada i utiče u more. Nije bilo lako. Dapa­če, usu­đu­jem se zaklju­či­ti da je bilo popri­lič­no tvrdo. Mogu­će da takve okol­nos­ti poma­lo utje­ču na men­ta­li­tet, da bi se pre­ži­vje­lo tre­ba­lo je biti tvrd kao kamen i pos­to­jan kao Ceti­na. No, čvr­sti i nepro­mje­nji­vi sta­vo­vi, u jed­nom tre­nut­ku nužni, u slje­de­ćem pos­ta­ju ozna­ka tra­di­ci­onal­nog svje­to­na­zor­skog mode­la kojeg ovo vri­je­me detek­ti­ra kao koč­ni­cu pro­mje­ne i pri­hva­ća­nja novog ili dru­ga­či­jeg. U tom bi se smis­lu moglo zaklju­či­ti kako je fes­ti­val suvre­me­ne, a neri­jet­ko i pro­vo­ka­tiv­ne umjet­nos­ti, koji se već devet godi­na odr­ža­va u Omišu, s obzi­rom na kon­tekst goto­vo ogled­ni pri­mjer. Kus­tos ovo­go­diš­njeg izda­nja Almi­sse kao misao vodi­lju spo­mi­nje ter­min ‘post truth’, što bi se u kon­tek­s­tu ogled­nog pri­mje­ra moglo pro­tu­ma­či­ti kao nago­vor za pre­is­pi­ti­va­nje tra­di­ci­onal­nih pos­tu­la­ta ili pro­pi­ti­va­nje bilo kakve namet­nu­te isti­ne, odnos­no pri­hva­ća­nje činje­ni­ce kako je Isti­na zapra­vo popri­lič­no kli­ma­va. Iz takva je raz­miš­lja­nja pro­iza­šao i naziv ovog fes­ti­va­la – “Zače­pi, molim te”, koji se tom, poma­lo oksi­mo­ron­skom, izja­vom posve nedvoj­be­no odno­si spram isti­ne, kao i neke nove — post isti­ne. Ako je naglas izgo­vo­re­na u kasar­ni, shva­ća­mo je kao podru­gi­va­nje nadre­đe­nog ofi­ci­ra, ako je sti­gla s poli­tič­ke govor­ni­ce, iden­ti­fi­ci­ra narod kao dosad­nu muhu, a s druge bi je pak stra­ne oprav­da­no revol­ti­ra­na masa mogla doba­ci­ti govor­ni­ku. Kao tema ovo­go­diš­njeg fes­ti­va­la pojav­lju­je se kao ori­jen­ta­cij­ska točka, isho­diš­no mjes­to koje auto­ri­ce i auto­ri, bez obzi­ra na raz­li­čit medij­ski izraz, per­s­pek­ti­vu ili pris­tup, ne gube iz vida.